خاورمیانه در انتظار انفجار جدید
آیا ایران در پاسخ به حمله به کنسولگری دمشق به اسرائیل حمله خواهد کرد؟
والری بورت (VALERY BURT)
ا. م. شیری
روی آتش فروزان خاورمیانه دائماً «هیزم» اضافه می‌کنند. آخرین آن‌ها روز گذشته زمانی اضافه شد که اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق حمله کرد. در نتیجۀ این حمله، ١٣ نفر، از جمله، ۵ افسر و دو سرلشکر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بنام‌های محمدرضا زاهدی و محمدهادی حاجی‌رحیمی کشته شدند. اولی فرماندهی زبدۀ نیروی قدس سپاه در سوریه و دومی معاون او بود.
این اقدام خونین باعث محکومیت از سوی روسیه و سایر کشورها، از جمله، چین، امارات متحدۀ عربی، عربستان سعودی گردید. البته، ایران خشمگین‌ترین بود. ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور این کشور این حمله را جنایت تروریستی خواند و تأکید کرد که «بی‌پاسخ نخواهد ماند». و به شهروندان کشور خود اطمینان داد که «رژیم شیطانی به دست مردان دلیر ما مجازات خواهد شد».
ایران به دنبال حملات مرگبار اسرائیل که پرسنل ارشد نظامی ایران در سوریه را هدف قرار داد، مرتباً چنین اظهارات مدهشی را بیان می‌کند. با این حال، هر بار فقط طوفان در هوا بود. به عنوان مثال، چنین اتفاقی پس از حمله هوایی به حومۀ دمشق در دسامبر سال گذشته که یک افسر ارشد سپاه به نام سرلشکر سید رضی موسوی کشته شد، افتاد. مشابه همین اتفاق در ژانویۀ ٢٠٢۴ و پس از کشته شدن سرلشکر صادق امیدزاده، رئیس اطلاعات سپاه قدس در سوریه، دوباره تکرار شد.
ایران همچنین در اکتبر گذشته، پس از ورود ارتش اسرائیل به نوار غزه در پاسخ به حملۀ حماس به شهروندان این کشور یهودی، اسرائیل را تهدید کرد. سپس رئیسی، رئیس جمهور گفت که اسرائیل از «خطوط قرمز» عبور کرده است و اوضاع جاری تهران را به اقدام مجبور خواهد کرد. اما این نیز یک بلوف بود [جناب بورت یا نمی‌داند یا عمداً نمی‌گوید که به هزار و یک دلیل قابل اثبات است که در ٧ اکتبر حماس به اسرائیل حمله نکرد. بلکه، ارتش اسرائیل با هدف اجرای طرح مشترک آنگلوساکسون‌ها باضافۀ هند، عربستان سعودی، امارت متحدۀ عربی و اسرائیل برای خالی کردن نوار غزه از جمعیت و ساخت آبراه بن‌گوریون در اسرائیل بعنوان آلترناتیو کانال سوئز برای مقابله با پروژۀ یک کمربند- یک جادۀ چین وارد نوار غزه شد. خوشبختانه، محاسبۀ آن‌ها تا کنون غلط از آب درآمده است. مترجم].
برغم همۀ این‌ها، به نظر می‌رسد این بار تهران مشتاق انتقام یکبارۀ همۀ قربانیان است. زیرا، زاهدی یک چهرۀ معتبر نظامی در سپاه بود و به گفتۀ روزنامۀ تایمز اسرائیل، مرگ او با از دست دادن سردار قاسم سلیمانی قابل مقایسه است. مجلۀ فارین پالیسی در سال ٢٠١٩، در رتبه‌بندی برترین طراحان نظامی جهان، او را در رتبۀ اول قرار داد.
سلیمانی گروه‌های متعددی را که با ارتش آمریکا در خاورمیانه می‌جنگیدند، رهبری می‌کرد. و از گروه‌های حماس و حزب‌الله در فلسطین و لبنان که اسرائیل را به شدت نگران می‌کرد، حمایت نظامی می‌کرد.
ژنرال ایرانی دشمن سرسخت واشنگتن و تل‌آویو بود، که در حملۀ هوایی آمریکا به فرودگاه بغداد در ژانویۀ ٢٠٢٠، احتمالاً «به درخواست» اسرائیل کشته شد. فرمان ترور وی را شخصاً دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا صادر کرد و گفت که سلیمانی قصد داشت یکی از سفارتخانه‌های آمریکا را بمباران کند.
آنچه که به کشته شدن ژنرال‌ها در روز گذشته مربوط می‌شود، این است، که تل‌آویو «یقۀ خود را کنار کشید» و گزارش‌های مربوط به دخالت خود در حملات هوایی را نه تأئید و نه تکذیب کرد. با این حال، بر اساس اظهار نظرات اسرائیلی‌ها شناسایی «عامل» این حمله دشوار نیست. بطوری که، دانیال حقاری، سخنگوی ارتش اسرائیل ابراز اطمینان کرد که این نه کنسولگری، بلکه مقر تیپ مسلح ایرانی القدس بوده که در عملیات تروریستی علیه اهداف اسرائیلی و آمریکایی فعالیت می‌کند.
یوآو گالانت، وزیر دفاع از همه شفاف‌تر گفت. او اظهار داشت که اسرائیل «در همه جا و هر روز برای جلوگیری از تشکیل نیرو توسط دشمنان ما اقدام خواهد کرد».
با این حال، تل‌آویو درک می‌کند که ایران، در عین هدر دادن هزاران کلمه، ممکن است صبر خود را از دست بدهد. از این رو، تهدیدات دشمن قسم‌خورده بسیار جدی گرفته شد – مرخصی‌ها در ارتش اسرائیل لغو گردید و فراخوان نیروهای ذخیره آغاز شد. نیروهای پدافند هوایی به حالت آماده‌باش درآمدند، پناهگاه‌های فرار از بمباران برای مردم باز شد. در هر صورت، تل‌آویو حدود ٣٠ نمایندگی دیپلماتیک خود را در سراسر جهان تعطیل کرد.
به این ترتیب، اسرائیل که در شش ماه گذشته نبردهای خونینی را در چندین جبهه به راه انداخته، در آستانۀ خطر گشودن جبهۀ دیگر، شاید خطرناک‌ترین آن‌ها قرار گرفته است. اما ایران بر این باور است که مسئولیت این حملۀ هوایی نه فقط بر عهدۀ دولت یهود، بلکه بر عهدۀ آمریکا نیز هست و آن هم باید پاسخگو باشد.
این چییست؟ بازی کهنۀ اعلامیه‌های خشمگینانه و تهدیدآمیز یا عزم سنجیده برای حرکت از حرف به عمل؟ به نظر می‌رسد اولی باشد، اما دومی نیز محتمل است.
مقامات اطلاعاتی آمریکا بر این باورند که ایران به حملات پهپادی یا موشکی کروز علیه اهداف نظامی یا مؤسسات دیپلماتیک اسرائیل در منطقۀ خاورمیانه دست خواهد زد. این ممکن است پیش از پایان ماه رمضان، یعنی تا ٩ یا ١٠ آوریل رخ دهد.
اگر واقعاً اینطور باشد، پس هر دو طرف آماده می‌شوند – ایران برای حمله، اسرائیل برای دفاع. آیا آمریکا در این مبارزه طولانی مدت بین هیولاهای خاورمیانه شرکت خواهد کرد؟ تقریباً به طور قطع. و این، البته، تا حدود زیادی هوای تهران را خنک می‌کند.
اما در واقعیت، در حرف همه چیز ثابت می‌ماند. محمد جمشیدی، معاون سیاسی ستاد کل نیروهای مسلح، از آمریکا خواسته است که «دور بماند تا آسیبی نبیند».
استانیسلاو تاراسف، کارشناس خاورمیانه می‌پرسد: «ایران در آینده چگونه عمل خواهد کرد؟ و خودش پاسخ می‌دهد: «بر اساس همۀ نشانه‌ها، به نظر من ایرانی‌ها همچنان از طریق گروه‌های نیابتی و از طریق حوثی‌ها عمل خواهند کرد و شاید تا حدی از طریق حزب‌الله لبنان. اما آمریکایی‌ها باز هم به یک جنگ تمام‌عیار اجازه نخواهند داد».
اما هدف از اقدامات اسرائیل دقیقاً درگیر کردن آمریکایی‌ها در نبرد با ایران باضافۀ «حزب‌الله» است. تل‌آویو پیشروی می‌کند. او در جنگ با حماس به اهداف خود نرسید: در نوار غزه پا در گل ماند و نتوانست گروگان‌ها را آزاد کند. این کشور تنش عظیمی را تجربۀ می‌کند، رهبران آن با تب و تاب به دنبال راهی برای خروج از وضعیت دشوار هستند. و عصبیت آن به روابط با متحد اصلی به شدت سرایت می‌کند.
بی‌جهت نیست که جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا و بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، دائماً با هم اختلاف دارند. ظاهراً «خودسری» دومی دیگر همۀ مرزها را پشت سر گذاشته و این باعث خشم ارباب کاخ سفید می‌شود. کار او در حال حاضر بسیار زیاد است: اوکراین، همیشه التماس برای صدقه، روابط دشوار با چین، رویارویی با روسیه…
اما توأم با این، آمریکا نمی‌تواند از حمایت از اسرائیل به راحتی دست بردارد؛ آن‌ها به معنی واقعی کلمه، با یک زنجیره به همدیگر بسته شده‌اند. دولت یهود پایگاه دیرینۀ آمریکا در خاورمیانه است و از دست دادن آن حتی به ذهن سیاستمداران آمریکایی خطور نمی‌کند. و در تل‌آویو به طرز ماهرانه از این استفاده می‌کنند.
در مورد ایران، لازم به تأکید است که حتی اگر اکنون به اسرائیل پاسخ ندهد، به این معنی نیست که هرگز پاسخ نخواهد داد. این کشور در حال گسترش ارتش خود و تجهیز آن به سلاح‌های جدید است. هیچ کس نمی‌داند که اجرای برنامۀ اتمی آن چگونه پیش می‌رود و این باعث ترس کل خاورمیانه، قبل از همه، اسرائیل شده است. و اگر در تل‌آویو معلوم شود که به اتمام موفقیت‌آمیز نزدیک شده است، بعید است که آن نسبت به این موضوع بی‌تفاوت بماند…
به هر حال، خاورمیانه مثل همیشه در حال سوختن است. هنوز انفجاری رخ نداده است، اما به نظر می‌رسد این فقط موضوع زمان است.
برگرفته از: بنیاد فرهنگ راهبردی
اشاره: کلمات و عبارات آبی رنگ پیوند منابع هستند.
٢٠ فروردین- حمل ١۴٠٣
ابراهیم شیری 